Onderwijs van de toekomst? Versnel de digitale transformatie!
Digitale transformatie is overal. En inmiddels gaat het niet langer om het digitaliseren van bestaande processen, maar wordt technologie vooral ingezet om kansen vanuit de markt te benutten. Des te opvallender dat de digitale transformatie binnen het onderwijs – de branche die zich per definitie op de toekomst richt – in verhouding langzaam gaat.
De technische mogelijkheden zijn er tenslotte. Slimme inzet van technologie vergroot bijvoorbeeld de toegankelijkheid van het onderwijs, doordat tijd en plaats minder belangrijk worden. Ook kan de stof op verschillende manieren worden aangeboden om het lerend vermogen te bevorderen. Iedereen leert tenslotte anders. Of denk aan gepersonaliseerde lesstof of het ondersteunen van leraren, zodat zij zich kunnen focussen op de leerlingen of onderwerpen die specifieke aandacht nodig hebben.
De afgelopen jaren heeft het onderwijs hierin al grote stappen gezet. De meeste onderwijsinstellingen werken bijvoorbeeld al met digitale leerlingvolgsystemen en werken aan de digitale vaardigheden van leerlingen. Maar er is veel meer mogelijk. Veel onderwijsinstellingen vinden het lastig om nieuwe technologische ontwikkelingen te benutten om het onderwijs digitaal te versterken of zelfs te transformeren.
In dit artikel gaan we in op veelbelovende technologische ontwikkelingen in het onderwijs en benoemen wij een aantal onderwerpen waaraan onderwijsinstellingen meer aandacht zouden moeten geven om de digitale transformatie te versnellen. We focussen ons hierbij met name op vervolgonderwijs.
Wat is digitale transformatie in het onderwijs?
Als we spreken over digitale transformatie in het onderwijs, dan bedoelen we het snel en flexibel verrijken van onderwijs. Ook gaat het over aanpassen of verbeteren van de ondersteunende processen met behulp van (nieuwe) technologieën.
Technologieën specifiek gericht op educatie noemen we EdTech. Daarnaast zijn er meer generieke technologieën die voor verdere digitalisering van het onderwijs en hierbij horende ontwikkelingen zorgen. Denk bijvoorbeeld aan het plaatsen van leermiddelen in de cloud en het gebruik van data. Hierdoor ontstond bijvoorbeeld blended learning en meer op de persoon toegespitst onderwijs. Wij omschrijven de meest opvallende EdTech-ontwikkelingen en daarbij horende uitdagingen.
Meer trends en informatie over digitale transformatie binnen het onderwijs ontvangen? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.
Schrijf je in
Hybride onderwijs en Blended learning: fysiek en op afstand
De afgelopen twee jaar hebben we gezien dat leren op afstand een geweldige toevoeging is op fysiek onderwijs. Door corona was locatie-onafhankelijk leren ineens de norm. Wel vraagt dit van een leerling meer zelfsturing dan wanneer er een fysieke leraar voor de klas staat. Er ontstaat immers een communicatieve en psychologische afstand, die ook nog eens misverstanden kan veroorzaken.
Inmiddels blijkt dat blended onderwijs de toekomst is en dat deze vorm van onderwijs de introductie van nieuwe technologieën heeft versneld. Niet alleen biedt blended onderwijs kansen voor leerlingen om onderwijs locatie-onafhankelijk te volgen, ook de rol voor docenten verandert hierdoor. Nieuwe technologieën verrijken het onderwijs. Inhoudelijk, maar ook praktisch. Zo kun je bepaalde vaardigheden digitaal direct oefenen in een veilige omgeving, zonder dat je direct in het diepe wordt gegooid. Dit voorbeeld geeft al aan dat naast fysiek onderwijs en onderwijs op afstand ook het assortiment aan leervormen is uitgebreid. Hiervoor wordt de term blended learning gebruikt.
Blended learning combineert verschillende leerstrategieën met ICT-tools, zoals motiverende games, quizzen, samenwerken op afstand, e-learnings en simulaties. Met blended learning kunnen docenten met een rijker (digitaal) didactisch assortiment hun studenten verrijkte en geoptimaliseerde leerervaringen bieden. De combinatie van de didactiek, de ruimte en de technologie is een samenspel en samen bepalen ze de kracht van blended learning. Dit vraagt dus ook veel van de docent en de ondersteuning van de docent.
Persoonlijke leerroutes en een Leven Lang Leren / Ontwikkelen
De tijd van één en dezelfde klas, waarin iedereen precies hetzelfde leert, is voorbij. Iedere onderwijsinstelling denkt na over hoe hiermee om te gaan, want persoonlijke leerroutes en een Leven Lang Leren vragen maatwerk. Digitalisering binnen het onderwijs maakt adaptief onderwijs mogelijk, waardoor studenten optimaal worden ondersteund bij hun leerproces en hun opleiding kunnen verbreden, verdiepen, faseren, temporiseren en/of versnellen. Door data te gebruiken en leerstof gepersonaliseerd aan te bieden pakken studenten meer zelfregie op hun eigen leren.
Bij een Leven Lang Leren blijf je eigenaar van je loopbaan en ben je steeds bezig met je eigen ontwikkeling, of je nu starter, herstarter of doorstarter bent. Dit vraagt om modulair en flexibel onderwijs, waarbij techniek, IT en data in afstemming met proces en informatiebehoeften de sleutel zijn. Denk aan een overdraagbaar studentportfolio of eigen dossier met behaalde resultaten, vaardigheden, werkervaring, certificaten, leermateriaal, stages of portfolio.
Ook kunnen scholen studenten een leven lang verbinden aan hun onderwijsorganisatie en hun aanbod op een “Netflix”-achtige manier aanbieden. Met bijvoorbeeld micro-learnings (kleine brokjes kennis) ontwikkelen werknemers zichzelf binnen het bedrijfsleven “just-in-time” en hun opgedane kennis en vaardigheden bewijzen zij vervolgens met microcredentials of edubadges.
Ook de manier van toetsen is veranderd. Waar vroeger aan het eind van een lessenreeks of opleiding een toets volgde, is tegenwoordig continu tussentijds evalueren mogelijk. Dit in combinatie met het adaptief aanbod maakt het leerproces krachtiger.
Digitale transformatie is overal, maar in het onderwijs gaat het langzaam
Ondanks dat nieuwe technologieën en digitale transformatie wel degelijk aanwezig zijn in het onderwijs, gaat het toch een stuk trager dan in andere branches. Vernieuwende technologieën als Virtual Reality en Artificial Intelligence worden nog niet omarmd en hebben nog geen structurele plaats in het onderwijs en de onderwijsinstellingen. Daar liggen kansen, blijkt uit de succesvolle toepassing in andere branches.
Nieuwe technieken als Artificial Intelligence en Extended Reality, zoals Virtual Reality en Augmented Reality maken een mix tussen werkelijkheid en virtuele toevoegingen mogelijk. Deze technieken kunnen als didactische middelen complementair aan de onderwijsdoelen ingezet worden en bestaande lessen verrijken. Als je Virtual Reality inzet, kun je situaties uitstekend simuleren en kan de docent zich richten op de communicatievaardigheden van de student in plaats van dat de student een specifieke situatie kan reproduceren.
Dat de digitalisering binnen het onderwijs traag verloopt, kent enkele structurele oorzaken. Erdinç Saçan noemt in zijn stuk dat het onderwijs een behoudend veld is. Als voorbeeld geeft hij de rekenliniaal, later gevolgd door de calculator en portable ICT waarbij alle keren dezelfde reflex ontstond: ‘straks kunnen ze niet meer rekenen!’. Maar deze hulpmiddelen hebben juist geholpen de materie te begrijpen, omdat de focus niet meer op het rekenen zelf lag.
Dat is niet het enige. Een groot deel van het ICT-budget en bemensing gaat al op aan het voldoen aan wetgeving, beveiligen tegen cyberaanvallen, vernieuwen van bestaande ICT, en dergelijke. Voor een succesvolle digitale transformatie in het onderwijs moeten er dus een aantal obstakels uit de weg worden geruimd.
Zo realiseer je pas écht digitale transformatie in het onderwijs
Zoals met elke verandering begint digitale transformatie met visie en strategie. Zonder (duidelijke) visie of strategie met betrekking tot digitalisering of vernieuwende technologieën in het onderwijs dan leidt dat tot reactieve en ad hoc inspanningen, in plaats van een proactieve en strategische aanpak.
Vanuit de strategie en visie volgt de bedrijfscultuur. Veel professionals binnen het onderwijs hebben nog een traditioneel beeld van ICT en onderwijs. Zij denken dat een nieuwe tool hun leven makkelijker maakt, maar onderwijsinnovatie is meer dan dat. Die mentaliteit moet veranderen om adoptie en implementatie van technologische ontwikkelingen te stimuleren, om zo het onderwijs te verrijken. Zo’n verandering is een boeiend en continu proces, waarover je meer leest in het artikel over verandermanagement.
Meer trends en informatie over digitale transformatie binnen het onderwijs ontvangen? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.
Schrijf je in
Investeer in ICT-bekwaamheid binnen het onderwijs
Binnen onderwijsinstellingen denken docenten ICT-bekwaam te zijn, maar tegelijk geeft men aan dat bijscholing op digitale didactiek nodig is. Dit gaat dan met name over de inzet van online tools en de inzet van nieuwe werk- en toetsingsvormen.
ICT-bekwaamheid is op alle lagen in onderwijsinstellingen een fundamentele basis om digitaal te transformeren. Technologische ontwikkelingen in de vorm van EdTech zijn er al, worden ook al gebruikt, maar stuiten ook op structurele obstakels.
Zo zagen wij bij één van onze klanten, een school in het voortgezet onderwijs, een aanbestedingstraject voor een online leeromgeving. De specificaties waren een kopie van aanbestedingen van andere scholen, omdat het ontbrak aan specifieke kennis om deze zelf op te stellen. Na afronding van het traject en implementatie van het product werd de nieuwe leeromgeving niet gebruikt door hun docenten. Daarom hebben wij de onderwijsprocessen die ondersteund worden door de nieuwe leeromgeving opnieuw geanalyseerd. Het gebruik van de applicatie hebben wij daarop aangepast met aandacht voor de onderwijsstrategie, adoptie, didactische meerwaarde, organisatieveranderingen en compliance, zoals privacy en security. Hieruit blijkt dat als de kennis of ervaring ontbreekt, een succesvolle implementatie vrijwel onmogelijk is. Met alle negatieve gevolgen van dien.
Zorg voor de juiste mensen op de juiste plek
Als je wilt veranderen, helpt duidelijkheid. Zorg ervoor dat duidelijk is wie of welke afdeling binnen de onderwijsinstelling het aanspreekpunt is voor initiatieven gericht op onderwijsinnovatie. Denk daarbij aan zowel personen die ermee werken, personen die ondersteunen, alsook één of meerdere inhoudsdeskundigen op directieniveau. Daarnaast moeten er duidelijke processen zijn ingericht.
Zorg voor budget, resources en faciliteiten
Het gebrek aan beschikbaar budget betekent dat EdTech-initiatieven ad hoc gefinancierd worden. Financiering wordt vaak alleen toegekend aan tijdelijke projecten en dat gevoel van tijdelijkheid zit structurele innovatie in de weg. Daarnaast is de jaarlijkse begrotingscyclus nog steeds vaak de norm bij onderwijsinstellingen. Is de aanvraag te laat, dan kan pas een jaar later weer financiering worden aangevraagd. Ook moeten medewerkers in het proces van onderwijsvernieuwing met EdTech beschikbaar zijn.
Weten wat er is: overzicht van beschikbare EdTech-oplossingen
Het ontbreken van een overzicht van de mogelijkheden leidt nogal eens tot onenigheid tussen betrokkenen bij het proces van onderwijsinnovatie. Dit leidt tot aanzienlijke vertraging in het besluitvormingsproces bij het starten van een experiment, pilot of opschalingsinitiatief met EdTech. Hoe je omgaat met informatiemanagement, lees je in ons e-book Succesvol informatiemanagement binnen jouw organisatie.
Bekijk technische en organisatorische standaarden kritisch
De technische en organisatorische standaarden, opgelegd door onderwijsinstellingen, zijn hoog. Terecht, maar hierdoor vormen ze regelmatig een aanzienlijk obstakel voor onderwijsinnovatie. Denk hierbij aan standaarden op het gebied van IBP (Informatiebeveiliging en privacy) en IT-contractmanagement. Toch is dit ook een kans. Om te voldoen aan de standaarden is digitaal transformeren een must. Zo snijdt het mes aan twee kanten.
Denk groot, maar begin klein met digitale transformatie
Samenvattend is een duidelijke visie en strategie het begin, maar deze moeten effectief vertaald worden naar duidelijke processen en beschikbare budgetten, resources en faciliteiten voor experimenten, pilots en opschalingsinitiatieven.
Maak daarbij gebruik van de mogelijkheden die er al zijn, zowel in het onderwijs zelf als ook in andere branches. Begin klein, test het uit, en zodra het werkt breid je dit verder uit. Zo zet je continu stappen in de richting van een volledige digitale transformatie binnen het onderwijs.
Mobilee Management & Advies helpt digitaal transformeren
Mobilee is verkozen als het beste organisatie-adviesbureau van Nederland. Wij hebben een jarenlange historie in het opereren op het snijvlak van business en IT. Om hierin optimaal kansen te benutten en succesvol te veranderen, hebben wij specifieke expertise, methodieken & technieken in huis om jouw vraagstuk in de digitale transformatie apart of in samenhang aan te pakken.
Wij werken voor een grote diversiteit aan klanten, met name binnen Overheid, Financiële dienstverlening, Zorg en Telecom en het Onderwijs.
Heb je hulp nodig bij jouw digitale transformatie? Wil je eens sparren of ben je op zoek naar inspiratie? Neem dan contact met ons op. We helpen je graag!
Meer inspiratie en verder lezen
Wil je meer weten over digitaal transformeren? Lees dan verder op onze website of kijk specifieker naar onderwerpen als wendbare teams en het slagvaardig implementeren van informatiemanagement voor het onderwijs of portfoliomanagement. Wij werken hierin nauw samen met Mark Timmermans vanuit ONDIVERA en Pascal Reijers van IV experts. Beiden hebben bijgedragen aan de totstandkoming van dit artikel. In een volgend artikel gaan we in op hoe onderwijsinstellingen gebruik kunnen maken van ‘best practices’ vanuit het informatiemanagement om de kans op succes in hun digitaliseringsopgave te vergroten.
Op de hoogte blijven? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief of neem vrijblijvend contact met ons op.
Neem vrijblijvend contact op
Contact
Over ONDIVERA en IV experts
Mark Timmermans is oprichter en consultant van ONDIVERA. Mark heeft ruim 20 jaar ervaring in het onderwijs en gebruikt deze ervaring om het alignment tussen Onderwijs en ICT te verbeteren. Hiervoor is een best practice ontwikkeld: “de ONDIVERA Methodiq”. Meer informatie: www.methodiq.nl en www.ondivera.nl. Pascal Reijers is consultant op het gebied van data bij IV experts. Pascal helpt onderwijsinstellingen hun datastrategie vorm te geven en helpt hen met het omvormen naar datagedreven werken en data-ondersteunend onderwijs. Meer informatie over beide organisaties, kijk op de website van ONDIVERA en IV Experts.
Bronnen
- Van digitalisering naar digitale transformatie – Onderwijs – Publieke sector – PwC
- Leven Lang Ontwikkelen – MBO Raad
- Blended learning: online en offline onderwijs combineren – LKCA
- De digitalisering van het onderwijs gaat traag – Kennisnet.nl
- Is “To blend, or not to blend?” de juiste vraag? – Barend Last via LinkedIn
- De toekomst van technologie in hybride onderwijs – Kennisnet.nl
- Hoe moderne technologie je onderwijs kan verrijken – Leraar24
- ICT monitor MBO 2021 – Kennisnet.nl
- Met ICT sluit je beter aan bij de onderwijsbehoeften van leerlingen – iXperium
- De doorbraak van EdTech: wat kunnen we nog meer verwachten? – Emerce
- EdTech voor onderwijsinnovatie: “Goed onderwijs betekent gebruik maken van educatieve technologie”- SURF EdTech
- De digitale transformatie van het onderwijs. The silent (r)evolution. – De coöperatieve courant (decooperatieve.be)
- Bevindingenrapport EdTech in het hoger onderwijs – Versnellingsplan
- Hogescholen, waar blijft de echte innovatie? – Turner
