Hoe word je een geloofwaardig leider?
Je hoeft de krant maar open te slaan om het belang van geloofwaardigheid te zien. Bij bedrijven, in de politiek en zelfs in de sport. Denk maar aan het recentelijke voorbeeld van het aftreden van VVD minister Halbe Zijlstra. Zijlstra moest aftreden omdat hij had gejokt over zijn aanwezigheid bij een bijeenkomst in Rusland waar president Poetin uitspraken zou hebben gedaan over zijn expansieambitie. Achteraf bleek, dat Zijlstra helemaal niet op die bijeenkomst was geweest. Hij claimde te hebben gejokt om degene die daar wel bij aanwezig was te beschermen. Toen vervolgens degene die wel bij de bijeenkomst was geweest naar voren trad en ook nog eens aangaf, dat president Poetin tijdens die bijeenkomst de door Zijlstra geduide uitspraak helemaal niet gedaan had was de maat vol en was de geloofwaardigheid van Zijlstra zo ver gedaald, dat zijn positie onhoudbaar was geworden.
Er is al veel over leiderschap en eigenschappen van succesvolle leiders geschreven, maar over een van de belangrijkere elementen van goed leiderschap lees je nauwelijks: geloofwaardigheid. Dat is des te opvallender, omdat juist die geloofwaardigheid zwaarder weegt dan welke andere leiderschapskwaliteit dan ook en in onze huidige maatschappij steeds relevanter wordt. Leiders moeten meer dan ooit het leiderschap verdienen.
Ben je het waard om geloofd te worden?
Letterlijk houdt geloofwaardigheid in of jij het waard bent om geloofd te worden. Met andere woorden: kloppen je daadwerkelijke acties met je boodschap? Als dat niet zo is, zoals bovengenoemde voorbeelden goed illustreren, ben je het dus niet waard om geloofd te worden door je klanten, door je medewerkers, door je kiezers. Zij zijn er niet langer meer van overtuigd dat organisaties en hun leiders het beste met hen voor hebben of in staat zijn een adequate oplossing te bieden voor de vraagstukken van nu en de toekomst. Het directe gevolg van het verlies aan geloofwaardigheid is dat mensen hun vertrouwen verliezen in de organisatie en/of de leider en hetgeen de organisatie vertegenwoordigt. Met als gevolg daar weer van, dat ze besluiten een ander te volgen zodra ze daar de keuze voor hebben.
Wat deze voorbeelden ook duidelijk laten zien, is hoe kwetsbaar je als leider bent als je geloofwaardigheid eenmaal wankelt. De inhoudelijke boodschap raakt ondergesneeuwd en je wordt met een flinke dosis achterdocht beoordeeld, hoe goed je het ook bedoelt. Twijfel aan je geloofwaardigheid kan een inspirerende en goede visie snel om zeep helpen. Je kunt nog zulke goede intenties hebben, geweldige idealen of ronkende ideeën, op het moment dat mensen jou niet meer geloven, zullen ze er niet meer achter staan. En dan blijft er niet zo gek veel meer over. Want een leider bestaat bij de gratie van zijn ‘volgers’. Wat bepaalt of mensen bereid zijn iemand als leider te volgen? Wat is de meest cruciale factor die volgbereidheid van mensen vergroot of verkleint? Dat is geloofwaardigheid!
Hoe werkt geloofwaardig leiderschap (niet)?
Om inzicht te krijgen in het belang en de werking van geloofwaardigheid, ga ik in het boek ‘Hoe word je een geloofwaardig leider’ in op het thema Geloofwaardigheid. Daarbij komen vragen aan bod als: Wat is geloofwaardigheid en waarom wordt het steeds belangrijker? En wat zijn de essentiële ingrediënten van geloofwaardigheid? In het boek bespreek ik de 7 steunpilaren die samen de geloofwaardigheidsbalans vormen: Visie, Vakmanschap, Vermogen tot verbinding, Impulsvermogen, Integriteit, Resultaat, Reflectie.
Deze begrippen moeten veel leiders al bekend voorkomen. Maar hoe komt het dan dat leiders tóch gedrag vertonen waarmee ze hun eigen geloofwaardigheid ondermijnen? Vanuit deze vraag heb ik vervolgens 10 inconsistenties uitgewerkt. Bij elke inconsistentie laat ik aan de hand van praktijkvoorbeelden zien wat de risico’s van bepaald gedrag kunnen zijn, hoe je ze kunt signaleren én reik ik praktische handvatten aan om te bouwen aan je eigen geloofwaardigheid.
Ik heb dit boek geschreven vanuit de gedachte dat de overgrote meerderheid van de mensen elke dag uit bed stapt om op heldhaftige en oprechte wijze het beste ervan te maken in hun werk en leven. Maar omdat we ook allemaal menselijk en dus van nature imperfect zijn, zijn goede intenties geen garantie voor succes. Ondanks goede bedoelingen verprutsen we onderweg nog weleens wat, voor het grootste deel onbewust en onbedoeld, zoals blijkt uit het volgende voorbeeld.
Je kunt ook te zorgvuldig zijn
Een MT van een middelgroot handelsbedrijf gaf leiding aan een complex verandertraject. Zij deden dat zeer doordacht en consciëntieus. Elk vraagstuk werd van verschillende kanten bekeken en werd, voordat er een besluit werd genomen, gedegen uitgewerkt in doorwrochte stukken. Het traject was al twee jaar onderweg en er was nog niet veel van te merken in de organisatie. Er was – veelal achter de schermen – veel aan visie en planvorming gedaan, maar de uitvoering van die plannen kwam niet van de grond, omdat het MT telkens het plan nog verder wilde aanvullen en vervolmaken. Het MT wilde zo vreselijk zorgvuldig zijn, dat het feitelijk niet tot een besluit of keuze kwam. Er kwam als gevolg daarvan geen spirit en tempo in het proces.
Als gevolg daarvan werden de medewerkers steeds laconieker (was het nog wel nodig?) en de Raad van Commissarissen steeds ongeduriger (kwam er nog wel iets van terecht?). Dit leidde er weer toe dat het MT nóg verdere verkrampte. Doordat het MT te weinig moed en daadkracht toonde, ging het bergafwaarts met de geloofwaardigheid van de veranderbeweging en van henzelf. Het hele proces is uiteindelijk volledig gestrand. Het bedrijf kwam zelfs in zwaar weer terecht (mede door de economische crisis). Met behulp van een crisismanager en een aantal ingrijpende interventies is uiteindelijk een faillissement afgewend.
Dit voorbeeld illustreert mooi hoe sluipend en onbewust je bezig kan zijn met het ondermijnen van je geloofwaardigheid. En dit terwijl je zelf vanuit de beste intenties hard aan het werk kan zijn om het goede te doen voor de organisatie en haar mensen.
Aan de hand van veel praktijkvoorbeelden zoals het bovenstaande identificeer ik in het boek 10 inconsistenties waarmee leiders hun geloofwaardigheid ondermijnen. Denk bijvoorbeeld aan het doen van loze beloftes, gebrek aan transparantie of besluiteloosheid. Deze inconsistenties zijn per hoofdstuk uitgewerkt met het directe effect ervan op de 7 steunpilaren van geloofwaardigheid en de ‘geloofwaardigheidsbalans’. Een praktisch toepasbaar boek waarmee je bouwt aan je eigen geloofwaardigheid.
In het voorbeeld aan het begin heeft Halbe Zijlstra vooral de steunpilaar ‘Integriteit’ ondermijnd. Door daarnaast ook nog eens vol te blijven houden, ging dat ten koste van de steunpilaar ‘Reflectie’. In deze tijd van snelle veranderingen is geloofwaardigheid meer dan ooit nodig om effectief leiding te kunnen geven. Zo vergroot je de kans om met jouw organisatie snel en effectief jullie doelen te bereiken.
Over Marc Dortu
Marc Dortu is reeds 25 jaar actief als organisatie-adviseur in het (semi-) publieke domein. In 2013 publiceerde hij zijn eerste boek ´Je ziet het niet vanzelf` waarin hij op beeldende wijze 9 blinde vlekken bij verandertrajecten beschrijft. Deze maand verscheen zijn tweede boek, ‘Hoe word je een geloofwaardig leider?’.
Wil je weten wat je kan doen om je geloofwaardigheid te vergroten? Op 29 mei vindt de Mobilee Ronde Tafelbijeenkomst plaats in het LEF Future Center (Rijkswaterstaat) te Utrecht. Hier gaan we met verschillende leiders in gesprek over dit thema. Erbij zijn? Mail naar Marta Laffra via office@mobilee.nl (er is slechts een beperkt aantal plaatsen beschikbaar).