De zorg: de meest én minst vooruitstrevende sector in datagedreven werken

Aan welke sector denk je als het gaat om de meest innovatieve inzet van data? Tien tegen één dat je niet als eerst de zorg noemt. Toch heb ik van dichtbij gezien dat de zorg in ieder geval bij de meest toonaangevende sectoren behoort, als het om (big) data gaat. – zorg datagedreven

Natuurlijk staat de zorg er enerzijds om bekend dat een zeer groot deel van het werk draait om het vastleggen van zoveel mogelijk gegevens. Zo veel zelfs, dat het regelmatig ten koste gaat van de daadwerkelijke zorg. Anderzijds behoort de zorg tot een van de meest vooruitstrevende sectoren als het gaat om het vergevorderd inzetten van data. Maar als je werkzaam bent in de zorg, hoe ga je dan om met deze twee uitersten? En hoe maak je data waardevol voor je organisatie? – zorg datagedreven

Datagedreven zorg

Met het gebruik van data in de zorg is iets bijzonders aan de hand. Hoewel er in allerlei verschillende sectoren voorbeelden zijn van het succesvol en waardevol inzetten van data, zijn er juist binnen de zorg de afgelopen jaren heel veel mooie dingen bereikt.

Hoewel er in allerlei verschillende sectoren voorbeelden zijn van het succesvol en waardevol inzetten van data, zijn er juist binnen de zorg de afgelopen jaren heel veel mooie dingen bereikt.

Zo is software inmiddels beter dan artsen als het gaat om het beoordelen van MRI-scans of röntgenfoto’s, bijvoorbeeld bij het stellen van de diagnose kanker, tbc of zelfs depressie. Maar er zijn eindeloos meer voorbeelden te vinden. Zo kunnen hartpatiënten tegenwoordig doorlopend digitaal gemonitord worden en wordt er indien nodig automatisch alarm geslagen. Hierdoor krijgt de patiënt meer vrijheid, is de zorg goedkoper en op de koop toe ook nog nauwkeuriger. Soms is de inzet van data redelijk plat en in eerste instantie gericht op het beperken van de kosten. Zo las ik laatst in Trouw dat het Groningse Martini Ziekenhuis maar liefst 1.400 euro per patiënt bespaart met big data. Toch heeft ook de patiënt er veel baat bij, wanneer een ziekenhuis big data gebruikt om de herstelperiode zo spoedig mogelijk te laten verlopen, zodat hij of zij het ziekenhuis weer zo snel mogelijk kan verlaten.

Ondanks de waardevolle inzet van data, maakt de hang naar deze data de zorg niet bepaald tot een walhalla. Om data te kunnen gebruiken, moet je er tenslotte wel over beschikken. En het liefst zo veel mogelijk. Hier wringt dan ook nog regelmatig de schoen, want hoewel de schattingen uiteenlopen en per discipline verschillen, wordt tussen de 25% en 45% van de tijd binnen de zorg vooralsnog besteed aan administratie en het vastleggen van allerlei gegevens. De vraag is welke data precies op welke wijze wordt vastgelegd en door wie. En vooral ook waarvoor deze data wordt ingezet.

Vier rollen van de financial en het volwassenheidsniveau van datagebruik

Op het FIZI-congres ging het zoals gezegd over de zorg, maar het event was vooral voor en door financials binnen de zorg; een groep die gewend is veel met data te werken. En ook al verschillen de financiële functies onderling flink, iedereen heeft in meer of mindere mate te maken met vier verschillende rollen. Niet geheel toevallig vallen die rollen veelal samen met de verschillende volwassenheidsniveaus die een organisatie op het gebied van datagedrevenheid doorloopt.

Niet geheel toevallig vallen de rollen van (zorg)financials veelal samen met de verschillende volwassenheidsniveaus, die een organisatie op het gebied van datagedrevenheid doorloopt.

Zo is er allereerst van oudsher de controlerende rol. Hierbij draait het vooral om het verantwoorden van acties. Dit is het laagste niveau van het gebruik van data; achteraf rapporteren. Vervolgens wordt data verklarend gebruikt en speelt het een rol in de besluitvorming. Hierbij worden beslissingen dus al wel gemaakt op basis van gegevens, maar kijken we nog steeds voornamelijk terug. De stap daarna maakt gebruik van data als stuurinformatie, waarbij er in steeds kortere cycli naar data wordt gekeken en bijgestuurd. Vervolgens krijgt data een steeds meer strategische rol en is datagedreven min of meer de spil van het handelen geworden.

Klein onderzoekje tijdens het congres: we zien de noodzaak, maar hoe dan?

Dat het gebruik van data soms een worsteling is, bleek wel uit een klein onderzoekje dat we ter plekke uitvoerden. Allereerst vroegen we in hoeverre de deelnemers zich op dit moment thuis voelden binnen de verschillende rollen. Opvallend (en gelukkig maar!) scoorden het sturend en strategisch inzetten van data het hoogst.

Op een schaal van 1-10, hoe goed voel je je als financial thuis in de afzonderlijke rollen?

Ook vroegen we of datagedreven werken eigenlijk wel écht zo belangrijk is. Dit waren de uitkomsten.

Geef op een schaal van 1-10 aan in hoeverre je het eens bent met de stellingen:

Van data naar big data

Als we het tegenwoordig hebben over data, gaat het al snel over big data. Zo ook op het event, waar driftig werd gefilosofeerd over de schijnbaar oneindige mogelijkheden. Maar hoe zit het ook alweer? Hoe onderscheidt big data zich van ‘gewone’ data? Hiervoor worden veelal de vier V’s gebruikt. – zorg datagedreven

Vooral big data wordt gebruikt voor voorspellingen en artificial intelligence. Ook de eerdergenoemde vooruitstrevende toepassingen in de zorg waren veelal op basis van big data.

Moet je dan altijd streven naar de hoogste stap op de ladder?

Nee, dat denk ik niet. En misschien juist wel niet in de zorg, waar de menselijke maat belangrijker is dan in welke branche ook. Maar door moeilijke, foutgevoelige, tijdrovende en repeterende activiteiten te vervangen door iets kunstmatigs, kun je mensen vrijmaken en inzetten voor andere, belangrijke (zorg)taken. Zelfs als de handen aan het bed ooit vervangen worden door robots, al is het zo ver nog lang niet. En dan nog is er een wezenlijk verschil tussen het uitvoeren van een extreem secure operatie door een robot en daadwerkelijk menselijk contact maken.

De vraag die overblijft: hoe haal ik het meest uit (big) data?

(Big) data gebruiken is één ding, ze waardevol inzetten is een tweede. (Big) data waardevol maken is een kunst op zich, waarbij ‘kunst’ twee betekenissen heeft. Allereerst is er de betekenis van kunstwerk. Denk hierbij aan een groot schilderij. Soms moet je – letterlijk – wat afstand nemen om er wat moois in te zien. En soms gaat het juist om de minuscule details. En weer een andere keer zie je de betekenis van een schilderij niet in één oogopslag, maar moet je juist vanuit een of meerdere andere (invals)hoeken kijken. Met data is het precies zo.

Maar het woord ‘kunst’ heeft ook nog een andere betekenis, namelijk ‘vaardigheid’. Om iets onder de knie te krijgen moet je eindeloos oefenen, al is enig talent wel handig. Laat je dus bij het gebruik van (big) data ook niet bij een tegenslag uit het veld slaan! Van niets naar Mach 3 is onmogelijk, maar ongetwijfeld zul je met oefenen steeds beter worden.

Wat kun je zélf doen om in de zorg datagedreven te gaan werken?

Het is mooi om lekker te filosoferen over wat er allemaal mogelijk kan zijn in de toekomst. Maar zoals het thema van het FIZI-jaarevent al aangaf, is een groot gedeelte ingeruimd voor ontwikkeling. En daarbij ga je niet over één nacht ijs. Want als het allemaal heel simpel en rechtlijnig was, dan zouden we waarschijnlijk ook niet zo worstelen met het hoe.

Ik geef je daarom vier eenvoudige tips om toekomstbestendig te worden door (big) data waardevol te maken.

1. Zoek de verbinding
Leer van elkaar. De zorg, financials, maar eigenlijk elke branche denkt van zichzelf dat ze anders dan alle andere branches zijn. Natuurlijk zijn er veel onderlinge verschillen, maar waarschijnlijk zijn er minstens zo veel overeenkomsten. Daarom is het zinvol om zoveel mogelijk van elkaar te leren.

2. Think big, start small
Deze uitspraak van Steve Jobs is in dit geval zo ontzettend waar. Het is ongelofelijk belangrijk om af en toe met de voeten op tafel te filosoferen over hoe ver je zou kunnen of moeten gaan en wat daar dan allemaal voor nodig is. Minstens zo belangrijk is het om vandaag een eerste kleine stap te maken. Als je volgend jaar een marathon wilt rennen, moet je vandaag beginnen met trainen. Ook als je nog geen nieuwe schoenen hebt!  – zorg datagedreven

3. Pak je rol
Ondanks dat het misschien niet binnen jouw rol of zelfs je eigen kunnen en kennen ligt om het hele (big) datavraagstuk voor jouw organisatie op je te nemen, is niets doen gewoonweg geen optie.  – zorg datagedreven

4. Begin!
Elke grote reis begint met de eerste stap. Het allerbelangrijkste advies dat eigenlijk ook de bovenstaande drie punten in zich hebben is: begin gewoon! Liefst vandaag nog, maar in ieder geval morgen. – zorg datagedreven